آموزش مجازی دنیایی از امکانات را پیش روی سازمان‌هایی قرار می‌دهد که خدمات آموزشی ارائه می‌دهند. چه آموزش آکادمیک ارائه دهید و چه مهارت جدیدی آموزش دهید، باید بدانید یادگیری همزمان و غیرهمزمان روش موثری برای یادگیری بهتر فراگیران است. در این مطلب شما را بیشتر با دو مفهوم یادگیری همزمان و غیرهمزمان آشنا می‌کنیم و توصیه‌هایی برای موفقیت بیشتر در به کارگیری هر یک از دو متود ارائه می‌دهیم.
یادگیری همزمان (Synchronous Learning)
یادگیری همزمان در یک زمان مشخص اتفاق می‌افتد. فراگیران به طور معمول به یک پلتفرم آموزش مجازی، مانند یک فضای کنفرانس وب یا یک ابزار وبینار وارد می‌شوند و با مدرس و سایر فراگیران در یک محیط آموزشی مجازی قرار می‌گیرند. این یادگیری می‌تواند از طریق یک ابزار چت آنلاین هم میسر باشد، جایی که که فراگیران در یک زمان و تاریخ مشخص جمع می‌شوند تا دانش خود را در مورد یک موضوع خاص از طریق تعامل با یکدیگر یا مدرس خود گسترش دهند. این نوع از یادگیری، گزینه مناسبی است برای آن دسته از فراگیران که انگیزه زیادی برای یادگیری موضوع ندارند و یا نمی‌توانند به درستی در موضوع متمرکز شوند، از این رو باید در یک ساختار مشارکتی یا آموزش مبتنی بر مدرس شرکت کنند. به علاوه آن دسته از فراگیران که مهارت‌های خود یادگیرنده (self-guided learners) دارند، برای اینکه سطح دانش خود را ارتقاء دهند و یا نیاز به راهنمایی و جهت‌دهی دارند، هم مخاطب یادگیری همزمان هستند.
یادگیری غیرهمزمان (Asynchronous Learning)
بر خلاف یادگیری همزمان، یادگیری ناهمزمان می‌تواند در هر زمان اتفاق بیفتد. فراگیران قادر هستند در زمانی که تمایل دارند، بسته‌های آموزشی را تکمیل کنند، صرف‌نظر از اینکه سایر اعضای دوره چه می‌کنند. به فراگیران مجموعه ابزارها و اطلاعات موردنیاز داده می‌شود، اما چگونگی استفاده از این منابع و کیفیت یادگیری بر عهده خود فراگیر است. البته به طور معمول زمان‌بندی‌های مشخصی هم برای برخی فعالیت‌ها وجود دارد و فراگیران برای گذراندن دوره، محدود به بازه‌های مشخصی هستند. به عنوان مثال، ممکن است در پایان هر ماه، فراگیر باید تکالیف آنلاین خود را تحویل دهد یا مجبور باشد حداقل یک بار در هفته در یک بحث آنلاین مشارکت کند. دوره‌های یادگیری ناهمزمان غالباً دارای فضای مشترکی هستند که فراگیران می‌توانند سوالات خود را در آنجا مطرح کنند، تکالیف خود را به صورت تعاملی انجام دهند یا در سایر فعالیت‌های تعریف شده در دوره مجازی شرکت کنند.
4 نکته برای طراحی یک استراتژی موفقیت‌آمیز یادگیری ناهمزمان:
تنوع یک اصل کلیدی است
ادغام طیف گسترده‌ای از فعالیت‌ها و تمرین‌های آنلاین، نه تنها از بی‌حوصلگی فراگیر جلوگیری می‌کند، بلکه طیف گسترده‌ای از ویژگی‌ها و سبک‌های یادگیری افراد را پوشش می‌دهد. به عنوان مثال، ارائه یک دوره آنلاین فقط با متن ممکن است برای آن دسته از فراگیران که ترجیح می‌دهند از طریق فیلم یا شبیه‌سازی‌های الکترونیک مفاهیم را یاد بگیرند، دافعه زیادی ایجاد کند. به همین دلیل مهم است که ترکیبی از انواع فرمت‌های آموزشی را در استراتژی یادگیری ناهمزمان پیش‌بینی کرد. به خاطر داشته باشید که فراگیران خود یادگیرنده (self-guided learners) اگر نتوانند جذب دوره آنلاین شوند، خیلی زود از تجربه eLearning فاصله خواهند گرفت.
ایجاد یک ساختار پشتیبانی مناسب
یكی از علل شکست در یادگیری ناهمزمان، این است كه دوره آموزشی فاقد پشتیبانی یک مدرس یا پشتیبان دوره باشد. پشتیبان دوره در بسیاری از موارد به کمک فراگیر آمده و مشکلات وی را در زمینه خود دوره و یا حتی کاربری سامانه مرتفع می‌کند. به همین ترتیب، شما باید یک سیستم پشتیبانی کامل داشته باشید تا به کسانی که نیاز به کمک بیشتر در مورد موضوع دوره دارند، سرویس‌دهی کنید. اگر فراگیری با مشکل خاصی روبرو شده یا نمی‌تواند به نرم‌افزار eLearning وارد شود، همیشه باید راهی برای ارتباط با پشتیبان داشته باشد تا از وی کمک بگیرد. فراگیران باید مطمئن باشند که در مسیر یادگیری تنها نیستند و همیشه کسی هست که کمکشان کند.
یک انجمن آنلاین مشترک ایجاد کنید
فراگیران خود یادگیرنده (self-guided learners) که در دوره‌های یادگیری ناهمزمان شرکت می‌کنند، بسیار مستعد هستند تا به خطر انزوا دچار شوند و فرصت‌هایی را که در یادگیری تعاملی برای ایشان ایجاد می‌شود، را از دست بدهند. این دسته از فراگیران چون در حالت عادی درگیر مباحث و چالش‌های تعاملی آموزشی نمی‌شوند، رفته رفته توانایی خود را برای تعامل و مشارکت با همکلاسان خود از دست می‌دهند. برای کاهش این ریسک، یک انجمن آنلاین مانند یک تالار گفتگو یا وبلاگ در نظر بگیرید که فراگیران بتوانند ایده‌ها، دغدغه‌ها و سؤالات خود را با یکدیگر در میان بگذارند. شما حتی می‌توانید در مورد انجام تمرین‌ها، فراگیران را درگیر یک سیستم مدیریت پروژه آنلاین کنید که تعامل آنها را بیش از پیش ارتقاء دهید.
دوره آموزشی را تا حد امکان هضم‌پذیر کنید
فراگیران در دوره‌های ناهمزمان باید در کنار مشغله‌های بسیار خود، یک دوره آموزشی را نیز با موفقیت سپری کنند؛ از این رو شما باید ماژول‌های آموزشی خود را به اندازه‌ای مختصرسازی کنید (در عین گویا بودن)، تا بتوانند در کمترین زمان ممکن به اطلاعات مورد نیاز خود دست پیدا کنند. این امکان را هم باید برای ایشان فراهم کرد که به راحتی بتوانند پس از آخرین فعالیت خود در زمانی دیگر، ادامه فعالیت یادگیری خود را از سر بگیرند. مواد یادگیری قابل هضم به جلوگیری از اضافه بار شناختی(Cognitive overload) نیز کمک می‌کند، که خود یک امتیاز بسیار مهم در یادگیری است. حتماً یک نقشه راه آموزشی را در اختیار فراگیر قرار دهید تا بتواند پیشرفت خود را ارزیابی کند و به علاوه در کمترین زمان ممکن ماژول آموزشی را که در مرحله بعدی باید یاد بگیرد، مشاهده کند.
بخوانید: نحوه ایجاد دوره آموزش مجازی چگونه است؟
3 نکته برای طراحی یک استراتژی یادگیری همزمان موفق
کیفیت و شرایط کلاس را تبیین کنید
نکته کلیدی در یک دوره یادگیری همزمان، ایجاد یک فضای ایده‌آل یادگیری برای فراگیران است. از آنجا که فراگیران شما در یک جلسه واقعی یا ارائه آنلاین شرکت می‌کنند، باید تمرکز کامل آنها را در جلسه معطوف موضوع کنید. این به معنای حذف همه عوامل حواس‌پرتی فراگیران در کلاس بوده و باید به نحوی ایشان را درگیر یادگیری در کلاس کرد، که در کل مدت آموزش بتوانند از محتوای آموزشی استفاده کنند و درگیر موضوعات باشند. لازم است فراگیران را از قبل با الزامات و انتظارات خود در کلاس به خوبی آگاه کنید، تا آنها بدانند که چگونه می‌توانند برای این فعالیت آموزشی آماده شوند.
فراگیران را با متن‌های حجیم روبرو نکنید
سعی کنید فقط متن‌های کلیدی مورد نیاز برای ارائه آنلاین را به کار بگیرید. فرآیندهای ذهنی فراگیران را با نوشتن کلمه به کلمه محتوای آموزشی روی صفحه درگیر نکنید. صرفاً به نوشتن کلمات یا جملات مهم اکتفا کنید تا فراگیر بتواند درگیر مفهوم کلی آموزش شود. اگر داستانی را برای درک بهتر مفهوم استفاده می‌کنید، نباید متن داستان را پیش روی فراگیر قرار دهید تا ذهن وی درگیر خواندن آن شود؛ تنها استثناء این قاعده در مواردی است که فراگیران دارای اختلال شنوایی هستند. در این صورت، معمولا از زیرنویس‌ها استفاده می‌شود که اگر فراگیری نیاز داشت، بتواند زیرنویس را فعال یا غیر فعال کند.
بخوانید: از فیلم آموزشی در آموزش مجازی بیشتر استفاده کنید
یک برنامه انعطاف‌پذیر تنظیم کنید
برخلاف یادگیری ناهمزمان، دوره‌های یادگیری همزمان بر اساس یک برنامه زمانی مشخص پیش می‌روند. با این حال، این بدان معنی نیست که فراگیران برای شرکت در یک بحث مجازی باید زندگی خود را به حالت تعلیق درآورند. سعی کنید برنامه را تا حد امکان انعطاف‌پذیر تنظیم کنید و رویدادهای آنلاین خود را ضبط کنید تا فراگیران غایب بتوانند در فرصتی دیگر از آن استفاده کنند و اطلاعات مورد نیاز خود را بدست آورند. قبل از شروع دوره، نظرسنجی کنید تا بهترین روزها و اوقات را برای فراگیران خود تعیین کنید (البته در فرهنگ ما این موضوع مشکل خواهد بود)، تا در برنامه تدوین شده، اکثر فراگیران بتوانند شرکت کنند. لازم است در هنگام تعیین مهلت انجام تکالیف و کوئیزها و آزمون‌های ارزیابی الکترونیکی، شرایط زندگی شخصی و حرفه‌ای فراگیران را مدنظر قرارداد.
سخن آخر
برای تعیین اینکه کدام روش یادگیری با اهداف آموزشی شما و همینطور شرایط مخاطبین‌تان تناسب بیشتری دارد، لازم است قبل از شروع برنامه درسی، نظرسنجی‌هایی را تنظیم کنید، روی گروه‌های مخاطبین متمرکز شوید و نیاز مخاطب را تحلیل کنید. اگر هنوز هم در مورد انتخاب استراتژی ناهمزمان یا همزمان برای فراگیران خود مردد هستید و نمی‌دانید کدام یک برای فراگیر ایده‌آل است، به گزینه سوم هم که استفاده از روش یادگیری ترکیبی است (یادگیری همزمان و غیرهمزمان) نیز می‌توانید فکر کنید. این روش سوم بهترین‌های هر دو جهان را در خود دارد و قطعاً از اثربخشی بیشتری برخوردار است.
اصطلاحات:
- فراگیر خود یادگیرنده self-guided learner یا Self-Directed Learner
فراگیرانی که می‌توانند مستقلاً با یا بدون کمک دیگران، نیازهای آموزشی خود را تشخیص داده، اهداف یادگیری خود را فرموله کنند، برای یادگیری خود استراتژی تدوین کرده و مواد و منابع آموزشی مورد نیاز را تهیه کنند، فراگیر خود یادگیرنده یا خود راهنما یا خود جهت دهنده می‌گویند. این فراگیران مهارت‌های یادگیری بالاتری داشته و نگاه درست و جامعی به دانش و مهارت‌های فردی خود دارند.
- اضافه بار شناختی Cognitive Overload
تئوری بار شناختی یا Cognitive load به این حقیقت مهم اشاره دارد که مفاهیم و مطالب کاملاً پیچیده را باید با سرعت مناسبی انتقال دهیم تا مخاطب یا همان شنونده بتواند به‌طور کامل پیام را دریافت کرده و آن را درک کند. اگر سرعت انتقال مفاهیم بالا باشد یا حجم زیادی از محتوا را در زمانی کوتاه به سمت مخاطب ارسال کنید، مخاطب از پردازش آن باز مانده و عملاً یادگیری صورت نمی‌گیرد. به این شرایط، اضافه بار شناختی می‌گویند.