واقعیت مجازی چیست ؟ چه کاربردی در آموزش مجازی دارد؟

دنیای تکنولوژی هر روز شگفتی‌های تازه‌ای برای ما دارد. خلاقیت انسان در استفاده از تکنولوژی‌های جدید در هر زمینه‌ای حیرت‌آور است. یکی از این موارد، استفاده از واقعیت مجازی در آموزش است. در این مطلب قصد داریم به شما بگوییم واقعیت مجازی چیست و چطور در آموزش نقش ایفا می‌کند. پیش از ورود به بحث، یک سوال مطرح می‌کنیم. تصور کنید در کلاس درس جغرافیا نشسته‌اید. برای آشنایی با کره زمین و قسمت‌های مختلف آن، ترجیح می‌دهید به شکل سنتی یک کره مقابلتان قرار دهند یا به شکل نوین به صورت سه بعدی امکان تماشای جهان را داشته باشید، با آن بازی کنید و همه چیز را به طور ملموس کشف کنید؟

واقعیت مجازی چیست ؟

واقعیت مجازی (Virtual Reality یا به اختصار VR) نوعی تلاش برای حذف مرزهای موجود بین فضای واقعی و فضای مجازی است. واقعیت مجازی (VR)، یک محیط کامپیوتری 3D است که فرد می‌تواند با آن تعامل برقرار کند. کاربر خود را بخشی از این دنیای سه بعدی می‌بیند. این تبدیل به تجربه‌ای همه جانبه می‌شود که کاربر را مجذوب دنیای مجازی می‌کند.

برای دستیابی به محتوای واقعیت مجازی به یک ابزار طراحی شده به خصوص که به عنوان هدست VR معروف است، نیاز است. Cardboard گوگل احتمالا ساده‌ترین و رایج‌ترین ابزاری است که تجربه همه جانبه دیداری و شنیداری واقعیت مجازی را ارائه می‌دهد.کارشناسان بر این باورند که واقعیت مجازی یک نوآوری تحول‌آفرین یا Disruptive innovation به شمار می‌رود. به این معنا که این فناوری توانسته یک بازار جدید و یا یک شبکه ارزش نوینی پدید آورد و نقطه عطفی در صنعت مربوط به خودش تلقی گردد.
از جمله نوآوری‌های تحول‌آفرین در گذشته می‌توان به مواردی همچون اختراع تلسکوپ اشاره کرد، ولی پیش‌بینی چند و چون این نوع ابتکارات در آینده قدری دشوار است. با این حال صاحب نظران بر سه حوزه مهم در این خصوص انگشت می‌گذارند: واقعیت مجازی، هوش مصنوعی و هوش افزوده.
هر یک از این سه مقوله، از پتانسیل بالایی برای رشد و جهش برخوردار است.

در این مطلب می گوییم واقعیت مجازی چیست و چه نقشی در آموزش دارد. در مطالب دیگر دو حوزه دیگر یعنی هوش مصنوعی و هوش افزوده و نقش آنها در آموزش را بررسی می‌کنیم.

کاربرد واقعیت مجازی در آموزش

کاربرد واقعیت مجازی در آموزش جنبه‌های مختلفی دارد. به عنوان مثال، یک محیط آموزش پزشکی را در نظر بگیرید که در آن بیمار، اتاق عمل، پزشکان و حتی خون موجود در صحنه همه مجازی هستند ولی تجربه یادگیری «واقعی» است.
گمان نکنید که چنین چیزی در آینده اتفاق می‌افتد، بلکه هم اکنون ما شاهد این رویداد شگفت‌انگیز در عرصه آموزش پزشکی هستیم.

VR دریچه جدیدی به دنیای آموزش باز می‌کند که بدون آن غیرممکن بود. برای مثال، می‌توان دوره‌هایی را در خصوص نحوه کار در محیط‌های خطرناک یا با ریسک بالا ایجاد کرد، مواد خطرناک را در آن کشف کرد یا فعالیت‌های پیچیده دیگری را بدون اینکه به طور واقعی در معرض چنین محیط‌هایی قرار بگیرید، انجام دهید. این یک تجربه از نزدیک است با کمترین میزان تلفات. علاوه بر جنبه جذاب و جالب بودن آن، ایمنی آن باعث شده که VR به یک ابداع خاص در صنعت آموزش مجازی تبدیل شود. به فراگیران کمک می‌کند از اشتباهاتشان درس بگیرند، مجموعه مهارت‌های مناسبی بدست آورند، آزادی در اشتباه کردن داشته باشند و دوباره تلاش کنند. برای مثال، ماژول آموزشی VR مواد خطرناک، به فراگیران کمک می‌کند تا بدون مواجهه با ریسک‌های اشتباه عملی، به طور مجازی با این مواد کار کنند.

بنابراین یکی از زمینه‌های استفاده از واقعیت مجازی، در حوزه آموزش نیروی کار تازه وارد و کارآموزان است.

کاربرد واقعیت مجازی در آموزش کارآموزان

ترکیب واقعیت مجازی با منابع آموزش مجازی به خصوص در صنایعی با نیازهای آموزشی خاص که مستلزم آشناسازی با موقعیت‌هایی هستند که می‌تواند خطرناک، گران یا حتی غیرقابل شبیه‌سازی با دنیای واقعی باشند، بسیار مفید است. مطالعات نشان داده است این نوع از آموزش زمان کمتری نیاز دارد و کارآمدتر است. مهمتر اینکه، تجربه یک رویداد شبیه‌سازی شده از یک اشتباه، کارآموزان را قادر به واکنش و بدست آوردن دانش عملی می‌سازد.

چرا از واقعیت مجازی در آموزش استفاده می‌شود؟

1. واقعاً کار می‌کند 

به این چند مورد توجه فرمایید:

• آموزش فوتبال حرفه‌ای با واقعیت مجازی، 30 درصد قدرت تصمیم‌گیری یادگیرنده‌ها را افزایش می‌دهد.
• با بهره‌گیری از VR، ترس از صحبت در جمع تقریباً 20 درصد کاهش می‌یابد.
• 9 نفر از حاضران در یک نشست ده نفره، گفته‌اند به یُمن واقعیت مجازی ترس آنها از ارتفاع کم شده است. در واقع، مطالعات مختلف از تاثیرگذاری VR بر حوزه یادگیری حکایت دارد.

2. آینده پررونقی دارد 

اگر چه واقعیت مجازی کمابیش در عرصه حضور دارد، ولی هنوز بازار آن نوپا و بکر است.
با این حال، کارشناسان معتقدند وضعیت فعلی به زودی تغییر خواهد کرد و حضور این فناوری در زندگی روزمره انسان‌ها پررنگ‌تر خواهد شد.
پیش‌بینی می‌شود وقتی اپل دستگاه هدست VR خود را عرضه کند، یک شبه بیش از 100 میلیون دستگاه وارد چرخه فروش یا استفاده کاربران شود.
شاهد دیگر گوگل است که با شتابی قابل توجه، در حال افزودن قابلیت‌های واقعیت مجازی و افزوده به اکوسیستم آندروید است.

3. هزینه آن کم و کمتر می‌شود 

در سال‌های اخیر، هزینه توسعه سه‌بعدی به طور چشمگیری کاهش یافته است.
علاوه بر این شما نیز می‌توانید هزینه توسعه واقعیت مجازی را به شیوه‌های خودتان کاهش دهید؛ مثل استفاده از محیط‌های شبیه‌ساز، استفاده از موتور بازی Unity که بیشتر تجارب واقعیت مجازی از آن سرچشمه گرفته است و غیره
Unity به خاطر ساخت یک زبان میانجی برای توسعه واقعیت مجازی برای تمام انواع هدست‌های جدیدی که در آینده تولید می‌شود، شهره است.
با این حساب وقتی هدست جدیدی به بازار می‌آید، شما کار دشواری پیش رو نخواهید داشت.

حال که دیدید واقعیت مجازی چیست و با مزایای استفاده از آن در آموزش آشنا شدید، توضیحی در خصوص اپلیکیشن‌های واقعیت مجازی و عملکرد آنها می‌دهیم.

اپلیکیشن‌های واقعیت مجازی در آموزش

اپلیکیشن‌های واقعیت مجازی می‌توانند به شکل موثری در پرورش نیروهای حرفه‌ای مورداستفاده قرار گیرند. ترکیب آن با قابلیت‌های آموزش مجازی، دیدگاه منحصربه فردی در پیشرفت روش‌های کاری افراد و آموزش نحوه استفاده از کامپیوترهای شخصی‌شان ایجاد می‌کند. اپلیکیشن‌های واقعیت مجازیِ آموزش الکترونیک در بیزنس می‌تواند به دپارتمان‌های آموزشی در شبیه‌سازی سناریوها یا موقعیت‌هایی که در شرایط واقعی زندگی قابل شبیه‌سازی نیست، کمک کند.

این اپلیکیشن‌ها در صنایعی چون صنایع دریایی متفاوت هستند: عملیات لنگر انداختن، تنظیمات ماشین‌آلات، آتش‌سوزی در آشپزخانه، انفجار در اتاق مهندسی، همگی نمونه‌هایی هستند از تاثیر کاربرد واقعیت مجازی در آموزش پرسنل، از طریق شبیه‌سازی موقعیت‌های استرس‌زا یا حتی تهدیدآمیز.

مزایا و معایب استفاده از واقعیت مجازی در آموزش

واقعیت مجازی تجربه سنتی آموزش را به یک تجربه جذاب و هیجان‌انگیز تبدیل کرده است. دیوارها و سقف کلاس درس را برداشته و آن را به سیستم آموزشی دیجیتال بسط داده است. به طور کلی مزایای واقعیت مجازی چیست ؟

افزایش و ارتقای تصویرسازی

واقعیت مجازی با استفاده از پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌ها، تجسم واقعیت‌ها و تجربه‌های مختلف را امکان‌پذیر ساخته است. با این روش شما می‌توانید فضاهای گوناگونی را که تا به حال ندیده‌اید یا دست‌نیافتنی هستند، مثل ماه یا مشتری را تجربه و کشف کنید. واقعیت مجازی غیرممکن‌ها را واقعی می‌سازد.

بهبود کیفیت آموزش

تصاویر، یادگیری را آسانتر می‌کنند. از این رو واقعیت مجازی به دانش‌آموزان درک عمیقی از موضوعات مختلف می‌دهد. تجربه یادگیری چندجانبه به کمک VR به خاطرسپاری مواد آموزشی را نیز تسهیل می‌کند.

یادگیری مشارکتی

دانش‌آموزان دیگر روش سنتی آموزش را کسل‌کننده می‌دانند. اما روش VR در جذب دانش‌آموزان و مشارکت‌شان در تجربه یادگیری موثر بوده است. از طرفی اعتیاد به گوشی‌های هوشمند بین نسل جدید را کاهش داده است و به آنها کمک کرده بر روی درس خود متمرکز باشند.

دسترسی در سطح جهانی

VR یا واقعیت مجازی یک پلتفرم بین‌المللی است که محدودیتی به لحاظ زبانی ندارد. دولوپرها پشتیبانی چند زبانه در نرم‌افزار فراهم کرده‌اند، بنابراین دانش‌آموزان در اقصی نقاط جهان با استفاده از اپلیکیشن‌های واقعیت مجازی، فرصت برابری برای آموزش دارند.

ارزیابی بهتر فراگیران

سیستم آموزشی رایج مبتنی بر ارزیابی و آزمون دانش‌آموزان است. اما واقعیت مجازی مبتنی است بر پاداش بر اساس آزمون و عملکرد فراگیران، هر چقدر هم اندک. به منظور تشویق فراگیران به عملکرد بهتر نیز از سیستم پاداش در بازی کمک می‌گیرد.

تحریک تمایل آکادمیک

دانش‌آموزان در هر سنی محتوای ویدئویی را به خواندن متن ترجیح می‌دهند. بنابراین VR با فراهم کردن محتوای ویدئویی به شکلی که موردعلاقه دانش‌آموزان باشد، علاقه و اشتیاق آنها را به تحصیل بالا می‌برد.

سرگرمی همراه با تحصیل

تکنولوژی VR تفریح و سرگرمی را به کلاس درس می‌آورد. صرفا نشستن و آموزش دیدن از طریق تماشای ویدئو و تصاویر سه بعدی چالش‌برانگیز نیست. افزودن سرگرمی به روند آموزش، دانش‌آموزان را بیشتر درگیر درس می‌کند و تعامل آنها با درس بیشتر خواهد شد. این یعنی هم از آموزش لذت می‌برند و هم عملکردشان در یادگیری تقویت می‌شود.

بهبود تحقیق

واقعیت مجازی ابزاری قدرتمند در بهبود تحقیقات در زمینه‌های مختلفی چون پزشکی است. با پیشرفت در علوم پزشکی و آموزش، واقعیت مجازی نقش مهمی در ارائه راه‌حل‌هایی برای مدیریت بیماری و مداخلات بهداشتی بازی می‌کند.

معایب واقعیت مجازی چیست ؟

تضعیف تعاملات انسانی

VR یک تکنولوژی مدرن است که بر تعاملات انسانی اثر می‌گذارد. در واقع افراد را به زندگی در یک دنیای مجازی بدون هیچ ارتباطی با افراد دیگر سوق می‌دهد، در حالی که در روش آموزش سنتی تعاملات بین افراد مهارت‌های ارتباط بین فردی را تقویت می‌کند.

عدم انعطاف‌پذیری

در آموزش به روش واقعیت مجازی نمی‌توانید آزادانه هر زمان مبحثی را متوجه نشدید، سوال بپرسید. فرآیند یادگیری برای هر دانش‌آموز متفاوت از دیگری است، زیرا ظرفیت هوش افراد یکسان نیست. بنابراین انعطاف‌پذیری که کلاس‌های درس سنتی با حضور معلم و دانش‌آموز دارند را ندارد.

اعتیادآور است

VR نیز مانند دیگر ابزارهای تکنولوژیک اعتیادآور است و احتمال زیادی دارد که دانش‌آموزان بسیاری در دام این اعتیاد بیفتند. اگر آنچه فراگیر در دنیای مجازی تجربه می‌کند بهتر از دنیای واقعی باشد،به احتمال زیاد به استفاده همیشگی از آن تمایل پیدا خواهد کرد.

هزینه بالا

تکنولوژی جدید تقریبا گران است، بنابراین برای همه افراد در همه جای دنیا قابل تهیه کردن نیست. استفاده از این تکنولوژی در تمام سطوح آموزش و پرورش نیازمند بودجه کلانی است. در حال حاضر، این ابزاری است که تنها توسط افراد معدودی مورداستفاده قرار می‌گیرد. با این شرایط این ابزار به جای ایجاد برابری آموزشی، شرایط ناعادلانه‌ای ایجاد کرده است.

سخن آخر

شاید تا دهه‌های پیش، تنها رویا یا خیالبافی بود که با استفاده از عینک یا ابزارهایی بتوان واقعیت را به طور ملموس درک کرد و از آن آموخت. واقعیت مجازی یا VR همان رویاست که به واقعیت پیوسته، کارآمدی آن آزمون شده و به تدریج جای خود را در زندگی روزمره باز کرده است. گرچه ممکن است تکنولوژی گرانی باشد و دانش‌آموزان را وابسته خود کند، اما کارایی و تاثیر آن در تقویت یادگیری و جذب فراگیران اثبات شده است.

در این مطلب سعی کردیم توضیح دهیم واقعیت مجازی چیست ، چه استفاده‌ای در آموزش می‌شود و مزایا و معایب آن چیست. در میان همه نکات مثبت و منفی این تکنولوژی، باید در نظر گرفت استفاده از آن توسط مدارس و سیستم آموزش و پرورش باید مبتنی بر بودجه و امکانات زیرساختی باشد. اما واضح است که در آینده واقعیت مجازی حضور پررنگ‌تری در آموزش خواهد داشت، خواه آموزش مدارس و خواه سازمان‌ها و حوزه‌های دیگر.

پرسش و پاسخ‌های متداول: