فضای مجازی در تمامی عرصه‌های اجتماعی دنیای امروز، به شدت اثرگذار است. آموزش و تدریس نیز، از مواردی است که در سال‌های اخیر از فضای مجازی تاثیر بسیاری گرفته و این تاثیرپذیری روز به روز در حال گسترش است. یکی از ابعاد این تاثیرپذیری، استفاده از کلاس آموزشی آنلاین است که مورد توجه و استقبال بسیاری از مخاطبان در سراسر جهان قرار دارد. با استفاده از کلاس انلاین، امکان دسترسی به آموزش‌های گوناگون، بدون محدودیت زمان و مکان، فراهم است. در این مطلب قصد داریم به معرفی و بررسی مزایای کلاس آنلاین بپردازیم. پس برای پاسخ به سوالاتی مانند منظور از کلاس آنلاین چیست و چگونه کلاس آنلاین برگزار کنیم، با ما همراه باشید.
کلاس آنلاین چیست؟
کلاس آنلاین یک محیط آموزشی است که محدودیت زمانی و مکانی برای شرکت کنندگان آن وجود ندارد. در کلاس آنلاین به شرکت کنندگان، آموزش از راه دور ارائه می‌شود و آنها می‌توانند در یک فضای مجازی با هم تعامل داشته باشند. این محیط آموزشی می‌تواند یک کلاس آنلاین یک نفره یا چند نفره باشد.
کلاس مجازی یا کلاس آنلاین، بخشی از سیستم LMS) Learning Management System) است. ال ام اس، در واقع پلتفرم‌های نرم افزاری برای ایجاد، مدیریت و سازماندهی دوره‌های آموزشی آنلاین هستند که از بستر اینترنت استفاده می‌کنند تا بین دانش آموزان و موسسات آموزشی ارتباط برقرار کنند. هدف از LMS بالا بردن قابلیت های یادگیری است که توسط عموم هم به راحتی قابل دسترس و استفاده باشد.
انواع کلاس آنلاین چیست؟
افراد شرکت کننده در کلاس آنلاین، معمولا دانش آموزان و مدرسان هستند. کلاس‌های آنلاین به دو دسته کلاس آنلاین بدون نظارت و کلاس آنلاین با نظارت تقسیم می‌شود که در ادامه به بررسی و مقایسه این دو نوع کلاس آنلاین خواهیم پرداخت.
کلاس آنلاین بدون نظارت مدرس یا کلاس آنلاین ویدئو محور
در این کلاس‌ها دانش آموزان بدون حضور و کمک مدرس به یادگیری مواد آموزشی می‌پردازند. مطالب آموزشی، معمولا در قالب یک پاورپوینت یا ویدئو، به دانش آموزان ارائه می‌شود. این شیوه، یک دوره آموزشی الکترونیک خصوصی است که می‌تواند آزمون‌های آنلاین خودکار هم داشته باشد. در کلاس آنلاین بدون نظارت، مدرس، تنها یادگیری دانش آموزان را ارزیابی می‌کند و گاهی اوقات اصلا مدرسی وجود ندارد.
کلاس آنلاین با حضور و نظارت مدرس یا کلاس زنده
در این نوع کلاس آنلاین، مطالب آموزشی در زمان خاصی به صورت آنلاین، ارائه می‌شود. فراگیران نیز به وسیله یک برنامه ویدئو کنفرانس در کلاس حضور دارند. همچنین، امکان تعامل مدرس و دانش آموز در کلاس درس به راحتی فراهم است. این نوع کلاس آنلاین، به دلیل اینکه تحت رهبری و نظارت مدرس قرار دارد، به کلاس سنتی شبیه‌تر است.
برای شرکت در کلاس آنلاین به چه ابزارهایی نیاز دارید؟
- کامپیوتر رومیزی، لپ تاپ، تبلت یا گوشی موبایل
- اینترنت با سرعت مناسب و پهنای باند بالا
- استفاده از آخرین نسخه مرورگرهایی مانند کروم یا فایرفاکس
- هدست یا اسپیکر و میکروفون برای مکامه صوتی با مدرس
مزایای استفاده از کلاس آنلاین چیست؟
- با استفاده از کلاس آنلاین در وقت و هزینه صرفه‌جویی می‌شود.
- امکان دسترسی به کلاس‌های آموزشی از طریق اینترنت و بدون محدودیت مکانی وجود دارد.
- در کلاس آنلاین، امکان ضبط جلسات کلاس درس و مشاهده مجدد آنها، از طریق نرم افزارهایی مانند LMS وجود دارد.
- امکان بهره‌مندی از بهترین و باتجربه‌ترین مدرسان
- عدم نیاز به امکانات کلاس فیزیکی، مانند میز، صندلی و سایر تجهیزات آموزشی
- کیفیت خوب صدا و تصویر استاد و مطالب آموزشی
- امکان به اشتراک گذاشتن اسلایدهای آموزشی، فایل‌های pdf، ویدئوهای آموزشی و… به صورت همزمان
- فراهم بودن امکان نظارت خانواده‌ها بر روند تدریس مدرسین
- امکان استفاده دانش آموزان از امکانات کلاس آنلاین، بدون محدودیت مکانی
- استفاده از ابزارهای الکترونیک در فرایند یادگیری، با ویژگی تعاملی بودن و جلب توجه بیشتر دانش آموزان، بازدهی بیشتری دارد.
- با استفاده از کلاس آنلاین، برای تمرکز روی موضوع مورد نظر خود، قدرت انتخاب بیشتری خواهید داشت.
- حضور در کلاس آنلاین با انعطاف پذیری بیشتری همراه است و شما می‌توانید برای سایر فعالیت‌های خود راحت‌تر برنامه‌ریزی کنید.
- استفاده از کلاس آنلاین، برای شما این امکان را فراهم می‌کند که محیط آموزش را آنطور که راحت هستید انتخاب کنید.
- معمولا در آموزش‌های الکترونیک و کلاس آنلاین، فراگیران اعتماد به نفس بیشتری برای برقراری ارتباط با یکدیگر و همچنین تعامل با اساتید خواهند داشت.
- امکان استفاده از کلاس آنلاین در تمام روزهای هفته و ساعات شبانه روز و همچنین با امکان دوری از عوامل استرس‌زا مانند ترافیک، به راحتی فراهم است.
- در کلاس آنلاین، سرعت مطالعه به فراگیر یا دانشجو بستگی دارد و راحت‌تر می‌تواند از اطلاعات به روز شده استفاده کند.
- استفاده از کلاس آنلاین برای افراد شاغل بسیار مفید است چون به راحتی می‌توانند فیلم ضبط شده کلاس را مشاهده کنند.
- در کلاس آنلاین با امکان استفاده از امکانات مولتی مدیا (چند رسانه‌ای)، مطالب بهتر در ذهن دانشجویان تثبیت می‌شود.
- در این دوره‌ها، امکان گرفتن آزمون و پرسش (کوئیز)، توسط استاد وجود دارد. به این صورت که در کلاس آنلاین، استاد سوالات چهار گزینه‌ای مطرح می‌کند و برای پاسخ به آنها نیز وقت مشخصی را در نظر می‌گیرد.
- کلاس آنلاین، معمولا رابط کاربری مناسبی دارد و نسبت به کلاس‌های حضوری چندان خسته کننده نیست.
معایب استفاده از کلاس آنلاین چیست؟
اما مشکلات برگزاری کلاس های آنلاین چیست؟ کلاس آنلاین، علاوه بر مزایایی که بیان کردیم، می‌تواند معایبی هم داشته باشد که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.
تفاوت در میزان دسترسی:
افرادی که از اینترنت پرسرعت برخوردار نیستند یا امکانات سخت‌افزاری مناسبی ندارند، ممکن است برای دسترسی به کلاس آنلاین با مشکل مواجه شوند. بنابراین در میزان دسترسی افراد به کلاس آنلاین تفاوت وجود دارد.
عدم امکان تعامل چهره به چهره:
در کلاس آنلاین امکان تعامل با استاد و سایر همکلاسی‌ها به صورت مستقیم و چهره به چهره وجود ندارد. این ویژگی برای علاقه‌مندان به حضور در کلاس‌های فیزیکی چندان مناسب نیست.
شرکت نکردن دانش آموزان در کلاس به دلیل عدم آشنایی با مباحث فناوری اطلاعات:
عده‌ای از فراگیران در کلاس آنلاین شرکت نمی‌کنند، آنها تصور می‌کنند استفاده از این کلاس‌ها تنها برای افرادی مناسب است که با مباحث فناوری اطلاعات و سیستم آموزش آنلاین آشنا هستند.
نرم افزار برگزاری کلاس آنلاین چیست؟
اکنون که دانستیم کلاس آنلاین چیست، لازم است تعدادی از نرم افزارهای برگزاری این نوع کلاس‌ها را نیز بشناسیم.
همه نرم افزارهای کلاس مجازی یا کلاس آنلاین، دارای ویژگی‌های مشترکی مانند اشتراک گذاری و ذخیره فایل‌ها، ضبط جلسات، نظرسنجی، امکان تحلیل و آنالیز، برگزاری آزمون و… هستند. در ادامه به معرفی و بررسی تعدادی از این نرم افزارها خواهیم پرداخت.
نرم افزار Adobe Connect (ادوب کانکت)
یکی از معروف‌ترین نرم افزارهای کلاس آنلاین، که سابقه زیادی در ارائه خدمات آموزشی آنلاین دارد، نرم افزار Adobe Connect است. هر سال نسخه جدیدی از این نرم افزار به زبان انگلیسی منتشر می‌شود.
مزایای نرم افزار Adobe Connect | معایب نرم افزار Adobe Connect |
| امکان نظرسنجی آنلاین امکان به اشتراک گذاری صفحه نمایش و انواع فایل تخته سفید تعاملی امکان تبادل صوت و تصویر برگزاری آزمون آنلاین امکان گفتگوی شخصی با افراد حاضر در کلاس امکان گفتگوی عمومی با کاربران امکان شخصی سازی محیط کلاس امکان اجازه گرفتن کاربران از استاد برای ارائه سوال | لزوم نصب نرم افزار برای شرکت در کلاس پنل مدیریت انگلیسی محیط کلاس انگلیسی عدم وجود پنل کاربران عدم امکان تایپ فارسی عدم امکان بازپخش ویدئو روی گوشی نیاز به اینترنت با سرعت بالا، نسبت به سایر نرم افزارهای کلاس آنلاین تحریم ایران و عدم دسترسی به نسخه اصلی نرم افزار |
نرم افزار BigBlueButton (بیگ بلو باتن)
نرم افزار BigBlueButton، از دیگر نرم افزارهای محبوب برگزاری کلاس آنلاین است. مهم‌ترین ویژگی این نرم افزار که باعث شهرت آن هم شده، تحت وب بودن آن است. به این صورت که کاربران برای شرکت در کلاس آنلاین، نیازی به نصب برنامه‌های جانبی ندارند.
مزایای نرم افزار BigBlueButton | معایب نرم افزار BigBlueButton |
| امکان به اشتراک گذاری فایل‌ها و صفحه نمایش کاربران بدون نیاز به نصب برنامه یا افزونه خاص برگزاری آزمون آنلاین امکان نظرسنجی آنلاین امکان ایجاد اتاق‌های خصوصی در هر کلاس تخته سفید تعاملی چت شخصی و عمومی با کاربران شخصی سازی محیط برنامه بدون محدودیت نرم افزار متن باز امکان تست صدای کاربر هنگام ورود به کلاس | مصرف بالای منابع سرور مانند CPU برای سرویس دهنده هزینه بالای نگهداری و پشتیبانی برای سرویس دهنده |
نرم افزار Vedamo (ودامو)
ودامو، از دیگر سیستم عامل‌های کلاس آنلاین و سیستم مدیریت یادگیری است که برای تدریس آنلاین ساخته شده است. نرم افزار ودامو نیازی به بارگیری برای پیوستن به آن ندارد. می‌توانید حتی بدون ساخت حساب کاربری و با یک نسخه نمایشی از نرم افزار کلاس آنلاین Vedamo استفاده کنید.
مزایای نرم افزار Vedamo | معایب نرم افزار Vedamo |
| ابزار تخته سفید اتاق استراحت اشتراک صفحه و اشتراک رسانه | سیستم ضبط خودکار ندارد تحریم آی پی ایران دارای هزینه ماهیانه نسبتا بالا شلوغی فضای کلاس و ابزارهای زیاد |
نرم افزار Learncube (لرن کیوب)
نرم افزار لرن کیوب، نوعی نرم افزار مبتنی بر وب است و این امکان را دارد که بدون نیاز به نصب، بتوان آن را بارگذاری کرد. لرن کیوب، امکان آزمایش رایگان را نیز برای کاربران فراهم کرده است.
مزایای نرم افزار Learncube | معایب نرم افزار Learncube |
| تخته سفید (وایت برد) تعاملی نام تجاری سفارشی مجهز به سیستم مدیریت محتوا امکان چت متنی و ضبط کلاس | امکان به اشتراک گذاشتن صفحه نمایش وجود ندارد اتاق استراحت ندارد فضای کلاس آنلاین به خوبی مشخص نیست تحریم ایران در استفاده از این نرم افزار |
نرم افزار Electa Live (الکتا لایو)
از دیگر نرم افزارهای برگزاری پلتفرم کلاس آنلاین و سیستم مدیریت یادگیری، که بین کاربران در حال گسترش است، الکتا لایو نام دارد.
مزایای نرم افزار Electa Live | معایب نرم افزار Electa Live |
| امکان به اشتراک گذاشتن فایل‌ها تخته سفید تعاملی وجود ابزار حاشیه نویسی اشتراک گذاری صفحه ضبط جلسه امکان نظرسنجی | عدم امکان به اشتراک گذاری صفحه نمایش اتاق استراحت ندارد فضای کلاس آنلاین به خوبی مشخص نیست تحریم ایران در استفاده از این نرم افزار |
نرم افزارهایی که معرفی و بررسی شد، با نرم افزارهای سامانه ال ام اس، امکان یکپارچگی دارند. سیستمهای یکپارچه، عملکرد بهتری را در مقایسه با مجموع تمامی سیستمهای مستقل ارائه می‌دهند. آنچه اهمیت دارد، این است که یک برنامه کاربردی جامع، محتوای کاربردی بیشتری را ارائه می‌دهد. در این حالت، توزیع و استفاده نیز راحت‌تر می‌شود. همان طور که می‌دانیم، هدف ال ام اس، افزایش قابلیت‌های یادگیری است، به شکلی که برای عموم به راحتی قابل دسترسی و استفاده باشد.
در ادامه به معرفی و بررسی چند نمونه از LMS های فراگیر و پراستفاده خواهیم پرداخت.
- Blackboard Learn
Blackboard Learn، از نرم افزارهای مبتنی بر وب است که دارای امکان مدیریت دوره‌ها، معماری باز و قابل تنظیم، طراحی مقیاس پذیر و… است. این نرم افزار، امکان ادغام با سیستمهای اطلاعاتی دانش آموزان را فراهم می‌کند. بنابراین، Blackboard Learn، برنامه‌ای برای آموزش، یادگیری و به اشتراک گذاری آنلاین دانش است. شما می‌توانید از هر تئوری یا مدلی برای آموزش‌های خود استفاده کنید چون Blackboard Learn کاملا باز، انعطاف پذیر و با محوریت پیشرفت دانش آموزان طراحی شده است.
- Google Classroom
این سرویس کاملا رایگان، مختص اساتید و معلمان است. به وسیله این ابزار، مدرسان توانایی تشکیل کلاس آنلاین و اضافه کردن فراگیران به کلاس‌ها را دارند. این امکان باعث ایجاد تعامل مناسب میان اساتید و دانشجویان می‌شود. همچنین هر دانشجو یک پوشه مخصوص در گوگل درایو خواهد داشت که شامل تکالیف و فایل‌های مربوط به کلاس اوست. مدرسان نیز می‌توانند به تکالیف نمره بدهند و توضیحات مدنظرشان را در قالب کامنت به فراگیران اعلام کنند.
- Schoology
Schoology یک سیستم مدیریت یادگیری مبتنی بر LMS است. این سیستم با وجود یک کتاب نمرات آنلاین، توانایی سنجش، ارزیابی و پیگیری عملکرد دانش آموزان را فراهم می‌کند. در این سیستم، مدرسان می‌توانند با استفاده از محتوای درسی طراحی و بارگذاری شده، دانش آموزان را در مطالب آموزشی و بحث‌های درسی شرکت دهند. همچنین در این سیستم، مدرسان می‌توانند پیشرفت دانشجویان و نظارت بر عملکرد آنان را از طریق نشان‌ها، دفترچه راهنما، ایمیل و… به اطلاع آنها برسانند.
- Showbie
برنامه‌ای است که توسط مدرسان برای تعیین، جمع‌آوری و بررسی کارها و تکالیف دانشجویان مورد استقاده قرار می‌گیرد. Showbie، کار دانشجویی را به وسیله برنامه‌ها و تکالیف سازمان یافته تنظیم می‌کند. به این ترتیب فراگیران می‌توانند تکالیف آینده و موعد ارائه تکالیف خود مشاهده کرده و کارهای خود را اولویت‌بندی کنند. همچنین دانش آموزان می‌توانند پاسخ‌های مربوط به تکالیف را در برگه‌های کار به صورت نظرات متنی و یادداشت‌های صوتی پین شده، حاشیه نویسی کنند. اساتید نیز می‌توانند بازخوردها و نمرات فراگیران را به صورت یادداشت صوتی، حاشیه نویسی و فیلم ارائه دهند.
و در انتها…
در کلاس آنلاین، مواد و محتوای آموزشی (تصویر، صدا، متن و فیلم) بابهترین کیفیت، با یک ارتباط دو طرفه بین اساتید و فراگیران ارائه می‌شود. آموزش‌های آنلاین و مبتنی بر فناوری، با ایجاد تغییراتی که در مفاهیم کلاس فیزیکی ایجاد کرده‌اند، محدودیت‌ها را از بین برده‌اند. به این ترتیب، افراد می‌توانند بدون محدودیت زمانی و مکانی، آموزش ببینند.
در این مقاله سعی کردیم برای سوال کلاس آنلاین چیست، پاسخ مناسبی ارائه دهیم. همچنین نحوه برگزاری کلاس آنلاین و تعدادی از نرم افزارهای این حوزه را به همراه چند نمونه از ابزارهای ال ام اس، مورد مطالعه و بررسی قرار دادیم.